Mâm cơm cúng tất niên được xem là một nét đẹp trong phong tục tập quán của người Việt Nam. Vì thế, cần chuẩn bị mâm cỗ thật chỉn chu, tươm tất để tạm biệt năm cũ và chào đón năm mới bình an, thuận lợi, phúc lộc tràn đầy.
1. Tất niên một truyền thống văn hóa tốt đẹp của người Việt Nam
Tất niên là một khái niệm dùng để chỉ một bữa tiệc liên hoan trước thềm năm mới. Đây là bữa tiệc mà các thành viên trong gia đình cùng nhau ngồi lại, quây quần sum họp để dâng mâm cơm cúng tất niên tưởng nhớ ông bà tổ tiên và người đã khuất.
Đây cũng là dịp để trò chuyện, chia sẻ, tâm sự,… về một năm vừa qua, xem chuyện công việc học hành có thuận lợi hay không, mục tiêu năm mới như thế nào,…
Theo phong tục này, sau khi dâng mâm cơm cúng tất niên, gia chủ có thể mời thêm bạn bè, người thân đến tham gia cùng gia đình hoặc không. Thông thường, buổi tất niên sẽ diễn ra vào chiều hoặc tối đêm 30 Tết âm lịch.
Bên cạnh việc dâng cơm tất niên, vào ngày 30 Tết các gia đình còn có một số truyền thống như trồng cây nêu xua tan ma quỷ, dùng vôi trắng vẽ một bộ cung tên hướng ra cổng, bên cạnh còn vẽ ba hình vuông và bảy hình tròn với quan niệm: Ba vuông sánh với bảy tròn/ Đời cha liền với đời con sang giàu.
2. Mâm cơm cúng tất niên gồm những gì?
Tùy theo phong tục tập quán của mỗi vùng miền mà các món ăn trong mâm cơm cúng tất niên sẽ có sự thay đổi khác nhau. Thông thường, mâm cỗ cúng sẽ có: Hoa tươi, trái cây, nhang rồng phụng, gạo muối, trà rượu, nước lọc, đèn cầy, giấy tiền vàng mã, bánh kẹo, trầu cau, cháo trắng, chè, xôi, heo sữa quay, bánh bao, chả lụa, bình hoa, lư nhang, tam sên, gà ta,…
Một số gia đình sẽ chuẩn bị cơm cúng tất niên với các món ăn chay với quan điểm món ăn dâng lên tổ tiên, người đã khuất nên là món ăn tinh khiết, trang nghiêm.
3. Bí quyết chuẩn bị cơm cúng tất niên theo từng vùng miền
3.1. Miền Bắc
Tại miền Bắc, mâm cơm dành cho ngày tất niên thường cần chuẩn bị:
- Bánh chưng/bánh tét
- Gà luộc
- Giò lụa
- Thịt đông
- Nem rán
- Miến xào lòng gà
- Canh măng
- Xôi
Ngoài ra, mâm cơm tất niên tại các gia đình miền Bắc cũng có thêm một số món ăn bình dị khác như dưa hành muối, nộm, nem rán,…
3.2. Miền Trung
Mâm cơm cúng tất niên của người của người miền Trung thường có những món ăn nào? Bên cạnh mâm ngũ quả hay nhang đèn, trà rượu, đặc sản trong mâm cơm cúng của người miền Trung vào những ngày cuối năm thường có các món ăn như:
- Bánh chưng, bánh tét
- Giò lụa Huế
- Gà bóp rau răm
- Miến Huế măng khô ninh
- Thịt lợn luộc
- Ram rán
- Cá chiên
3.3. Miền Nam
Mâm cơm cúng tất niên của của miền Nam có gì khác so với hai miền còn lại? Liệu những món đặc trưng trong mâm cơm ngày cuối năm của người dân miền Nam sẽ có những món ăn nào?
Theo đó, người miền Nam thường chuẩn bị các món người dân miền Nam thường có các món như:
- Bánh tét
- Củ cải ngâm nước mắm
- Thịt lợn luộc
- Gỏi tôm thịt
- Giò chả
- Canh măng nấu xương
- Canh khổ qua nhồi thịt
- Thịt kho tàu
4. Cần lưu ý gì khi chuẩn bị mâm cơm cúng tất niên ngày Tết?
Cơm cúng tất niên là một nghi thức dùng để tạm biệt năm cũ, chào đón năm mới, mời ông Công, ông Táo tiếp tục về trần thế cai quản việc bếp núc, tưởng nhớ ông bà tổ tiên và để các thành viên trong gia đình sum họp cùng nhau. Vì vậy, khi bày mâm cơm cúng tất niên, nên chú ý để mâm cơm thật trang nghiêm. Cần lưu ý một số vấn đề như:
4.1. Cách bày mâm cơm cúng ngày Tết
Khi bày mâm cơm cúng, nên đặt mâm ngũ quả và hoa tươi, vàng mã trên bàn thờ còn mâm cúng mặn đặt ở bàn con hoặc bàn thờ phụ dưới bàn thờ chính. Với bánh chưng, xôi, có thể tùy ý đặt lên bàn thờ hoặc đặt cùng mâm cỗ mặn.
4.2. Các lưu ý khi bày mâm cơm cúng tất niên
- Sau khi hoàn thành mâm cỗ cúng, người lớn tuổi trong nhà thường sẽ là người thắp nhang và đọc văn khấn tất niên để mời thần linh, gia tiên về ăn Tết. Sau khi đọc xong văn khấn, các thành viên trong gia đình sẽ cùng làm lễ vái.
- Mâm ngũ quả trong mâm cơm tất niên cần phải chọn hoa quả ăn được, đẹp mắt, không chọn hoa quả giả (bằng nhựa) hay hoa quả xanh, hoa quả hư úng,…
- Tuy mâm cơm cúng tất niên thường được làm thịnh soạn, trịnh trọng hơn thường ngày nhưng cũng không nên quá áp lực mà cần dựa theo hoàn cảnh, điều kiện gia đình thực tế để chuẩn bị món ăn sao cho phù hợp là được.
Mâm cơm cúng tất niên mang ý nghĩa quan trọng và là một phong tục, tập quán đẹp của người dân đất Việt. Vào dịp Tết đến xuân về, hãy chuẩn bị mâm cơm cúng dâng lên thần linh, tổ tiên và để các thành viên cùng nhau quây quần chào đón năm mới nhé!
