Khàn tiếng (khàn giọng) là sự thay đổi bất thường về cao độ và âm lượng của giọng nói. Biểu hiện của tình trạng này là giọng nói của bạn sẽ không còn sự trong trẻo như bình thường mà sẽ trầm hơn, khàn khàn, nói hụt hơi hoặc thậm chí là mất tiếng. Đối với trẻ em, bạn có thể nhận thấy trẻ bị khàn tiếng sau một ngày la hét cổ vũ cho hoạt động nào đó ở trường hoặc phổ biến hơn là khi trẻ bị cảm lạnh, cảm cúm.
Thông thường, khàn tiếng ở trẻ trong trường hợp kể trên không đáng lo ngại và có thể tự khỏi. Tuy nhiên, nếu trẻ khàn tiếng nhiều ngày, nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng thì có thể là khàn giọng mãn tính và cần đi khám để được điều trị. Để hiểu rõ hơn vấn đề này, bạn có thể tham khảo thông tin qua bài viết sau của Eva Mom.
1. Thanh quản tạo ra âm thanh như thế nào?
Trước khi tìm hiểu vì sao trẻ bị khàn tiếng? Việc hiểu được cơ chế tạo ra âm thanh cũng rất cần thiết và giúp bạn dễ hình dung hơn khi nói đến nguyên nhân khàn giọng.
Về cơ chế, âm thanh được tạo ra nhờ một đôi dây thanh âm hoặc còn gọi là dây thanh đới. Dây thanh âm trong thực quản là dải cơ hình chữ V, giống hình quạt xòe ra. Khi chúng ta nói, các tế bào thần kinh kích thích các cơ kéo các dây thanh âm lại với nhau. Đồng thời, khí từ phổi đi qua mối nối hẹp của dây thanh đới khiến dây này theo dòng khí mà rung động. Sự rung động này kết hợp với chuyển động của lưỡi, môi và răng sẽ tạo ra âm thanh của giọng nói.
2. Trẻ bị khàn tiếng Nguyên nhân nào gây ra tình trạng này?
Khàn giọng là một tình trạng phổ biến, thường kèm theo ho, sổ mũi nếu nguyên nhân là do cảm lạnh. Về cơ bản, trẻ bị khàn tiếng có thể do bệnh lý hoặc lạm dụng dây thanh âm khiến dây này hoạt động quá mức. Sau đây là chi tiết các nguyên nhân bạn cần quan tâm:
2.1. Trẻ bị khàn tiếng do dây thanh âm hoạt động quá mức
Dây thanh âm là một bộ phận quan trọng để tạo ra giọng nói. Vì vậy, khi dây thanh âm hoạt động quá mức, liên tục trong thời gian dài có thể bị cọ xát và gây ra những kích ứng nhỏ khiến trẻ bị khàn tiếng. Về lâu dài, nếu không được điều trị, kích ứng có thể gây ra những vết chai hoặc nốt sần ở dây thanh âm dẫn đến khàn giọng mãn tính. Trong đó, dây thanh âm thường bị lạm dụng, hoạt động quá mức khi trẻ:
- La hét trong những lúc vui chơi, cổ vũ hoặc gào khóc
- Tăng hoạt giảm âm vực của giọng nói
- Thường xuyên lặp lại hành động ho hoặc hắng giọng
- Hát hoặc nói liên tục mà không chú ý điều hòa nhịp thở
- Nói với âm lượng lớn và liên tục
- Nói bằng giọng gượng ép trong một số trường hợp như trẻ bắt chước âm thanh động vật hoặc nhân vật hoạt hình cũng ảnh hưởng dây thanh âm.
2.2. Trẻ bị khàn tiếng do bệnh lý hoặc vấn đề sức khỏe
Có nhiều nguyên nhân gây khàn tiếng ở trẻ và cũng không loại trừ một số bệnh lý hoặc vấn đề sức khỏe, bao gồm:
- Bệnh về hô hấp: Trẻ bị khàn tiếng do nhiễm virus cũng rất phổ biến. Có thể nói, khàn giọng là triệu chứng thường gặp khi trẻ bị cảm lạnh, cảm cúm, ho, viêm họng… Tuy nhiên, khàn tiếng có thể biến mất khi trẻ khỏi bệnh.
- Viêm xoang, viêm mũi, dị ứng: Nếu trẻ bị dị ứng, chẳng hạn như dị ứng phấn hoa, cũng có thể bị khàn tiếng. Các triệu chứng phổ biến khác như hắt hơi, chảy nước mũi, chảy nước mắt… cũng khởi phát một cách đột ngột khi trẻ tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng.
- Liệt dây thanh âm: Khi chức năng của dây thanh âm gặp vấn đề do tổn thương hoặc ảnh hưởng bởi bệnh lý nào đó cũng có thể gây khàn giọng.
- Khối u: Các tổn thương lặp đi lặp lại đối với dây thanh âm do la hét hoặc nói quá nhiều sẽ gây ra viêm. Các mô bị viêm có thể cứng lại và hình thành các khối u và gây khàn tiếng, mặc dù lành tính nhưng khối u rất dễ tái phát.
- Ngưng thở khi ngủ: Trẻ mắc hội chứng này thường gặp các vấn đề trong giấc ngủ như ngáy, thở phì phò, thở hổn hển… Trẻ cũng có thể thở bằng miệng trong lúc ngủ. Điều này sẽ gây khô dây thanh âm và gây viêm, từ đó khiến trẻ bị khàn giọng.
- Trào ngược dạ dày thực quản: Khi các axit tiêu hóa trong dạ dày trào ngược lên thực quản có thể gây kích ứng thanh quản và khiến trẻ bị khàn tiếng. Tuy nhiên, tình trạng này không quá phổ biến ở trẻ mà xảy ra nhiều hơn ở người lớn.
- Bệnh về thần kinh cơ: Một số bệnh chẳng hạn như chứng loạn dưỡng cơ, bại não… có thể khiến dây thanh âm bị co thắt khiến giọng nói thay đổi, trở nên yếu ớt.
- Các vấn đề sức khỏe khác: Suy giáp, dùng ống thở trong quá trình phẫu thuật gây sẹo dây thanh âm, từng mổ ở cổ hoặc ngực, xạ trị để điều trị ung thư vòm họng, hít khói thuốc lá thụ động… cũng góp phần gây ra khàn giọng mãn tính.
3. Phương pháp chẩn đoán nguyên nhân gây khàn tiếng kéo dài ở trẻ
Nếu trẻ bị khàn tiếng kéo dài hơn 2 tuần và có xu hướng nghiêm trọng, bạn cần đưa trẻ đi khám với bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng. Bước đầu tiên, bác sĩ có thể hỏi về bệnh sử của trẻ và chú ý lắng nghe giọng nói của trẻ ở những cao độ khác nhau để đánh giá tình trạng dây thanh âm. Song song đó, trẻ bị khàn tiếng có thể cần được tầm soát bệnh (nếu có) thông qua một số phương pháp lâm sàng như:
3.1. Nội soi thanh quản bằng ống mềm/ ống cứng
Trong quá trình kiểm tra, bác sĩ dùng ống sợi quang nhỏ, linh hoạt có gắn camera ở đầu để đưa vào thanh quản thông qua đường mũi hoặc cổ họng. Qua đó, ống nội soi mềm có thể đi sâu vào trong và phóng đại hình ảnh thanh quản để giúp bác sĩ quan sát trực tiếp. Đồng thời, trẻ cũng được yêu cầu nói, hát,… để làm cho dây thanh quản rung động và tạo ra các âm thanh khác nhau. Từ đó giúp bác sĩ quan sát thêm hoạt động của dây thanh nhằm phân tích và phát hiện vấn đề.
Đối với những trẻ không chịu được nội soi bằng ống mềm có thể thực hiện xét nghiệm này trong phòng phẫu thuật để gây mê toàn thân. Bác sĩ sẽ dùng ống soi cứng cho qua đường miệng để quan sát dây thanh âm được ghi lại ở trạng thái nghỉ ngơi.
3.2. Nội soi hoạt nghiệm thanh quản
Phương pháp này cho phép kiểm tra độ rung động của dây thanh. Đồng thời, cung cấp cái nhìn chính xác về hoạt động đóng mở của dây thanh âm. Bác sĩ sẽ đưa một ống cứng hoặc ống mềm có gắn đèn nhấp nháy qua đường miệng bệnh nhân. Bởi vì những rung động riêng lẻ của dây thanh quá nhanh nên việc dùng ánh sáng nhấp nháy đồng bộ với sự rung động của dây thanh sẽ giúp bác sĩ xác định tần số rung dễ dàng hơn. Điều này góp phần đánh giá chính xác hoạt động của dây thanh và tìm ra nguyên nhân khiến trẻ bị khàn tiếng.
Ngoài ra, trong một vài trường hợp đặc biệt trẻ cần được tầm soát các bệnh nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề xuất trẻ làm sinh thiết thanh quản hoặc quét MRI. Sau đó, bác sĩ sẽ sử dụng các kết quả xét nghiệm này để lập kế hoạch điều trị nhằm xử lý nguyên nhân gốc rễ gây ra tình trạng khàn giọng ở trẻ.
4. Trẻ bị khàn tiếng nên làm gì? Những lưu ý khi chăm sóc trẻ tại nhà
Hầu hết trẻ bị khàn tiếng đều do cảm lạnh thông thường hoặc do trẻ nói nhiều, la hét quá nhiều khi vui chơi, tham gia các hoạt động… Vì vậy, hầu hết trường hợp khàn giọng ở trẻ có thể tự khỏi và bạn có thể chăm sóc trẻ tại nhà, giúp con có thói quen tốt để bảo vệ giọng nói tốt hơn. Một số lời khuyên sau đây có thể hữu ích để bạn tham khảo:
4.1. Cách xoa dịu cổ họng khi trẻ bị khàn tiếng
Để xoa dịu sự khó chịu do khàn tiếng, có thể kèm ho, hắt hơi, sổ mũi… giải pháp cần được ưu tiên hàng đầu là cho trẻ uống đủ nước, đặc biệt là nước ấm. Các mẹo chăm sóc trẻ theo độ tuổi bạn có thể tìm hiểu thêm:
- Trẻ trên 1 tuổi: Bạn có thể cho trẻ nhấm nháp nước ấm, canh ấm hoặc nước táo
- Trẻ trên 6 tuổi: Có thể cho trẻ dùng thuốc ho (nếu cần) hoặc kẹo ngậm trị ho.
- Trẻ trên 8 tuổi: Có thể dùng nước súc miệng dành cho trẻ em hoặc dùng nước muối ấm để súc miệng.
Nếu trẻ bị khàn tiếng kèm theo sốt, bạn có thể cho trẻ dùng thuốc acetaminophen hoặc ibuprofen và luôn đảm bảo trẻ uống nhiều nước. Nếu trẻ dưới 2 tháng tuổi hoặc đối với trẻ sốt trên 3 ngày thì nên cho bé nhập viện để điều trị.
4.2. Các mẹo về lối sống để cải thiện tình trạng khàn tiếng ở trẻ
- Dùng máy phun sương tạo độ ẩm cho không gian sống. Điều này cũng góp phần cải thiện các vấn đề hô hấp của trẻ và cả gia đình bạn.
- Trẻ em là đối tượng có nguy cơ tiếp xúc khói thuốc lá thụ động. Điều đáng lo ngại là khói thuốc lá thường khiến tình trạng khàn tiếng và cơn ho trở nên nặng hơn. Vì vậy, người lớn trong gia đình cần chủ động tránh xa trẻ khi đang hút thuốc. Đối với trẻ lớn hơn, bạn cần dạy trẻ tránh xa khói thuốc lá.
- Không cho trẻ uống đồ uống chứa caffeine như cà phê, nước ngọt… vì chúng có thể góp phần làm khô dây thanh âm.
- Cha mẹ cần dạy trẻ những thói quen tốt cho việc bảo vệ giọng nói và tự mình làm gương để giúp trẻ học hỏi hiệu quả hơn. Chẳng hạn như nhắc nhở trẻ không la hét; khi trẻ đang ở trong phòng ngủ, bạn ở phòng bếp, thì thay vì gọi to tên trẻ từ phòng bếp, bạn nên di chuyển đến phòng của trẻ để gọi tên con với âm lượng vừa phải; khuyến khích cả gia đình duy trì thời gian yên tĩnh nửa giờ mỗi ngày; sáng tạo những hoạt động thú vị để trẻ thực hiện (vẽ, trang trí sổ, chơi hình dán…) giúp con hạn chế nói, la hét đùa giỡn quá nhiều….
Nhìn chung, trẻ bị khàn tiếng thường không phải là vấn đề nguy hiểm. Trẻ có thể tự khỏi và sẽ khỏi nhanh hơn khi được chăm sóc đúng cách. Hơn nữa, các thói quen lành mạnh như không la hét, không nói/ hát quá nhiều, giữ ấm, uống nhiều nước… cũng có thể giúp ích, Tuy nhiên, trong một số trường hợp ít gặp hơn trẻ cần được bác sĩ thăm khám nếu có những triệu chứng như khàn giọng kéo dài hơn 2 tuần; khàn giọng kèm khó thở hoặc khó nuốt; khàn giọng có xu hướng nghiêm trọng hơn (hụt hơi, mất tiếng).